In de hedendaagse onderwijspraktijk wordt steeds meer nadruk gelegd op het ontwikkelen van executieve functies bij leerlingen. Deze cognitieve processen zijn belangrijk voor succesvol leren en functioneren binnen en buiten de klasomgeving. Wij voorzien leerkrachten graag van praktische kennis en tools om deze functies te ondersteunen, waarmee we een positieve impact maken op het leerproces van leerlingen.

Gedragsfuncties

Emotieregulatie Het beheersen van emoties is belangrijk in zowel het onderwijs als het dagelijks leven. Emotieregulatie stelt leerlingen in staat om goed om te gaan met teleurstellingen, frustraties en andere intense emoties. Je kunt je leerlingen helpen door het regelmatig bespreken van emoties en het aanleren van strategieën om deze te reguleren. Een praktische tip is het creëren van een 'emotiehoekje' in de klas, waar leerlingen zich even kunnen terugtrekken om tot rust te komen en hun emoties te verwerken.

Flexibiliteit, of cognitieve flexibiliteit, verwijst naar het vermogen om zich aan te passen aan nieuwe situaties, veranderende omstandigheden en nieuwe informatie. Dit is vooral handig in een snel veranderende wereld. Je kunt flexibiliteit bevorderen door leerlingen te confronteren met verschillende leersituaties en door het stimuleren van creatief denken. Dit kan bijvoorbeeld door middel van brainstormsessies waarbij je je leerlingen aangemoedigt om buiten de gebaande paden te denken.

Doelgericht Doorzettingsvermogen draait om het vasthouden aan taken, zelfs wanneer dit moeilijk wordt. Het stellen van haalbare doelen en het vieren van bereikte successen kan leerlingen motiveren om door te zetten. Dit bouwt zelfvertrouwen op en zorgt voor het voltooien van taken.

Reactie-inhibitie is het vermogen om gedachten en acties te onderdrukken die niet passend of behulpzaam zijn in een bepaalde situatie. Voor jou als leerkracht is het belangrijk een veilige en geordende leeromgeving te creëren. Een effectieve strategie is "stop en denk" momenten gedurende de dag in te zetten, waarbij leerlingen worden aangezet even te pauzeren voordat ze handelen of reageren. Dit bevordert veilig gedrag en helpt je  leerlingen zelfbeheersing te ontwikkelen.

Taakinitiatie is het zelfstandig kunnen starten aan een taak en is een belangrijke stap naar zelfstandig leren en werken. Veel leerlingen worstelen met deze vaardigheid. Door het aanbieden van visuele planners en duidelijk omschreven stap-voor-stap instructies kun je leerlingen helpen gemakkelijker aan nieuwe taken te beginnen.

Volgehouden Aandacht is het vermogen om aandacht te blijven houden gedurende langere tijd en is nodig voor het voltooien van taken en het opnemen van nieuwe informatie. In een tijd vol afleidingen is dit een steeds grotere uitdaging voor zowel leerlingen als volwassenen. Een strategie om volgehouden aandacht te ondersteunen is het afwisselen van taken en activiteiten om de nieuwsgierigheid te prikkelen.

Denkfuncties 

Het werkgeheugen speelt een centrale rol in het vasthouden en manipuleren van informatie tijdens het uitvoeren van complexe taken, zoals leren. Om het werkgeheugen van leerlingen te ondersteunen, kun je herhaling en visualiseren van informatie integreren in je lessen. Door lessen op verschillende manieren te presenteren en te herhalen kunnen jouw leerlingen de informatie beter vasthouden en toepassen.

Plannen is het vermogen om een reeks stappen te bedenken en te organiseren die nodig zijn om een doel te bereiken. Dit draagt bij aan effectief lesgeven en leren. Het gebruik van agenda's en checklists in de klas kunnen je leerlingen helpen hun werk te structureren en overzicht te houden over hun taken en verantwoordelijkheden.Je kunt plannen bevorderen door het gebruik van agenda's en checklists in de klas. Dit helpt leerlingen met het organiseren van hun schoolwerk en bereidt hen ook voor op het beheren van hun tijd buiten school zoals hobby's en sportactiviteiten.

Organisatie betreft het vermogen om ideeën, materialen en taken handig te ordenen wat leidt tot een efficiëntere leeromgeving. Voor jou en je  leerlingen is dit erg belangrijk. Een georganiseerde leeromgeving minimaliseert afleidingen en verhoogt de concentratie.  Een praktische tip is om kleurcodes en labels te gebruiken voor schoolbenodigdheden, mappen en takenlijsten. Met dit visuele systeem kun je je leerlingen helpen om snel de benodigde materialen te vinden en hun taken overzichtelijk te houden.

Timemanagement is het efficiënt gebruikmaken van de beschikbare tijd. Dit helpt jouw leerlingen hun taken binnen gestelde deadlines te voltooien, zonder onnodige stress. Je kunt timemanagement bevorderen door het belang van prioriteiten stellen te onderstrepen en door het inbouwen van vaste routines in het dagelijkse schema. Hiermee bied je jouw leerlingen structuur en je helpt hen om hun tijd effectiever te beheren.

Metacognitie, of het denken over denken, stelt je leerlingen in staat hun eigen leerproces te overzien en aan te passen. Dit is een complexe  vaardigheid die zelfreflectie en zelfevaluatie omvat. Je kunt metacognitie stimuleren door regelmatige reflectiesessies in te bouwen waarbij je jouw  leerlingen laat nadenken over hun leerstrategieën en -prestaties. 

Deze functies zijn onderling verbonden en versterken elkaar. Wanneer je aandacht besteed aan het ontwikkelen van deze vaardigheden, kun je een positieve invloed uitoefenen op zowel de schoolse prestaties als het welzijn van leerlingen.

 
Praktische tips voor in de klas

Reactie-inhibitie 

1. Rolspellen: Gebruik rollenspellen om situaties na te spelen waarin je leerlingen moeten stoppen en nadenken voordat ze handelen. Speel bijvoorbeeld een scenario waar een leerling wordt uitgedaagd door een klasgenoot. Oefen verschillende reacties en bespreek de uitkomsten.
2. De "Stop en Denk" techniek: Gebruik een visueel of auditief signaal (zoals een bel of een licht) dat aangeeft wanneer de klas even moet pauzeren om na te denken. Dit helpt je leerlingen even een moment na de denken voordat ze handelen of reageren. 

Emotieregulatie 

1. Emotie dagboek: Vraag je leerlingen een dagboek bij te houden waarin ze hun emoties beschrijven en wat de aanleiding daarvan was. Dit helpt hen om hun gevoelens beter te begrijpen en te beheersen.
2. Emotiekaarten: Gebruik emotiekaarten met verschillende gezichtsuitdrukkingen. Leerlingen kunnen een kaartje kiezen die hun huidige gevoel weergeeft wat kan helpen bij het begrijpen en uiten van emoties. Je kunt emotiekaartjes vinden bij de gratis downloads op deze website.

Flexibiliteit

1. Verander van routine: Pas de klasroutine af en toe aan en bespreek met je leerlingen hoe ze zich hierbij voelen en hoe ze zich aanpassen aan de verandering.
2. Brainstormen: Organiseer regelmatig brainstormsessies waarbij geen idee te gek is. Dit stimuleert creatief denken en leert je leerlingen flexibel te zijn in hun denkprocessen. 

Volgehouden aandacht

1. Aandachtstraining: Gebruik aandachtsoefeningen of korte meditaties om je leerlingen te trainen in het focussen van hun aandacht.
2. Pomodoro: Breek taken op in kortere taken en geef korte pauzes ertussen. Dit kan helpen om de aandacht van leerlingen langer vast te houden.

Taakinitiatie

1. Stap-voor-stap checklists: Bied je leerlingen stap-voor-stap checklists aan voor complexe taken zodat ze makkelijker kunnen starten.
2. Startsein: Geef een duidelijk startsein voor het starten met een taak. Dit creëert een gevoel van urgentie en kan je leerlingen helpen aan de slag te gaan.

Doelgericht doorzettingsvermogen

1. Doelstelling en reflectie: Laat leerlingen persoonlijke leerdoelen stellen en regelmatig reflecteren op hun vooruitgang.
2. Vier successen: Maak er een punt van om zowel grote als kleine successen te vieren wat kan dienen als motivatie voor leerlingen om door te zetten.  

Plannen

1. Projectmatig werken: Zet projecten op waarbij je je leerlingen hun eigen plan laat maken om een doel te bereiken. In de kopieermap Werken aan Executieve Vaardigheden vind je hier ideeen over.
2. Agenda's en checklists: Leer je leerlingen hoe ze een agenda of checklist kunnen gebruiken voor zowel schoolse taken als persoonlijke projecten. Bespreek regelmatig hoe dit hen helpt bij het plannen en voltooien van taken.

Organisatie

1. Kleurcodering: Gebruik kleurcodes voor verschillende vakken of soorten taken. Leerlingen kunnen hierdoor snel informatie vinden en sorteren.
2. 'Clean desk policy': Zorg voor een 'clean desk policy' aan het eind van iedere dag waarbij je je leerlingen hun werkplek laat opruimen. Bespreek hoe een georganiseerde omgeving bijdraagt aan een betere focus.

Timemanagement

1. Tijdgebonden doelen: Gebruik timers of klokken in de klas om het bewustzijn van tijd te vergroten.
2. Kwadrant van Eisenhower: Laat je leerlingen gebruik maken van een prioriteitenmatrix waarin taken worden gecategoriseerd op basis van urgentie en belangrijkheid. Kijk op ons Instagramaccount voor de uitleg van dit kwadrant.

Werkgeheugen

1. Geheugenspellen: Speel geheugenspellen in de les zoals het onthouden en laten nazeggen van reeksen getallen, woorden of beelden.
2. Mindmappen: Gebruik mindmappen voor het structureren van complexe informatie. Visuele hulpmiddellen helpen bij het organiseren en onthouden van informatie.

Metacognitie

1. Leerlogs: Laat je leerlingen leerlogs bijhouden waarin ze reflecteren op wat ze hebben geleerd, hoe ze het hebben geleerd en wat ze anders kunnen doen.
2. Peer teaching: Laat leerlingen beurtelings de rol van jou als leerkracht op zich nemen om een concept uit te leggen.

Door bewust te werken aan de executieve vaardigheden bied je jouw leerlingen tools en vaardigheden die ze nodig hebben om zich te ontwikkelen.